Ik was in januari 2023 in Kaapstad. In Breda stonden die maand bomen uitgebreid op de agenda. Geen wonder dus dat ik met een beetje Bredase blik de bomen in het oog hield.
Hieronder vooral een beeldverhaal ter inspiratie en wat teksten en vraagtekens!
Is leven met bomen niet vooral onderdeel van een Way of life? Als dat niet meer in onze genen zit of komt. Gaat het dan nog goed? Ik draaf nog even door.
Zijn we in Nederland met al onze ordening, opgeruimdheid, winterklaar maken, risicovermijding, verdienmodellen, aaibare natuur, betutteling en betegeling, zwart/wit denken en weiden en wegen vol heilige koeien niet te ver doorgeschoten?
Vogelpoep en –griep uit de boom, blaadjes op de auto, processierupshaar op je huid, schaduw op je zonnepaneel, een boom op je bouwkavel, een boom op je nek bij orkaankracht, een zaailing in je kunstgras, een kras van een tak, een geblokkeerde straat na een storm, sta in de weg bij de aanleg van weg, gevaarlijk obstakel bij te hard rijdend verkeer, zichtbelemmerend als de trekker de landweg op wil trekken. Glijdt ondanks dat onmisbaarheid en positieve eigenschappen van bomen ook algemeen bekend zijn de boom wereldwijd en zeker in Nederland niet af naar sluitpost? Not in my backyard en mijn buitengebied? We kijken in geval van ergernis en nood naar de overheden maar wassen de handen in onschuld.
Hebben we in Nederland de verbindingen met bomen niet te veel verbroken onder het mom van geld verdienen, specialisaties en deskundigheid? Waar laten we de zaailingen die we oogsten en welke ecologen, boomverzorgers, ambtenaren, loonwerkers, ngo’s en rupsbanden ontmoeten we en elkaar als we idealistisch en in lokaal algemeen belang groene vingers willen gebruiken om bomen te planten en te vertroetelen?
Is de klimaatverandering en de rol van bomen daarbij in Nederland niet te veel een reusachtige lobbes waar we vooral speels mee omgaan? In Kaapstad zijn Day Zero Water, Loadshedding, afvalverwerking- en beperking, vervuiling en Bosbrand leidende thema’s die actieve bijdragen en offers van bedrijven, overheden en particulieren vragen. De klimaatontwikkeling is in Nederland niet 50 jaar later toch?
- Even terug in de tijd: Constantia
In 1679 gaf toenmalig gouverneur in Kaapstad, Simon van der Stel, opdracht om in de wijde omgeving bodemmonsters te verzamelen. Een zoektocht naar een grondgebied om de eerste wijngaard in Zuid Afrika te beginnen. In 1685 mondde die zoektocht uit in een transactie. Van der Stel kwam als eigenaar van 763 hectare grond in de documenten. Een gebied met een geschikte ligging, een voortreffelijke en uiteenlopende bodemgesteldheid, met het gewenste reliëf en bruikbare watergesteldheid. Kennelijk was van der Stel een visionair want hij koos er voor het gebied Constantia te noemen. Honderden jaren werken aan een goede voedingsbodem leidde er toe dat mensen daar nu nog de vruchten van plukken. Top wijnen. Ik heb geen goede neus voor wijnen maar wel een hart voor bomen. En het is evident dat een constant hoogwaardig landschap ook bomen als dragers heeft. In dit landschap zijn alle bomen waardevol en worden alle bomen met respect behandeld. Om dit gebied in topconditie te houden staat het planten van bomen net zo hoog in aanzien als het in stand houden van de bestaande boombiotopen en wijngaarden. In de praktijk heeft dat onder andere geleid tot een fabelachtige collectie eiken. Stuk voor stuk karakters, met uiteenlopende leeftijden en ontwikkelingsfases, allen met een eigen staat van dienst en positie in een minutieus ecosysteem. Op het oog vallen al verschillende variëteiten te herkennen. En het zou niet vreemd `zijn als zou blijken dat een aantal eiken 1685 als plantjaar heeft. In al die eeuwen zijn de bomen verweven geraakt met hun voedingsbodem en hun omgeving. Symbiose avant la lettre waarbij het niet alleen gaat over klimaat en voedingsstoffen maar ook over schuilplaatsen en sfeer. De historie vertelt niet of het bouwhout voor de opstallen en het hout voor de eiken wijnvaten van Constantia afkomstig is van eigen terrein. Het is duidelijk dat de jonge aanplant wel van eigen kweek is.
Constantia is exemplarisch voor de boerderijen die in die tijd zijn ontstaan op initiatief van de “Nederlanders” (VOC). Er was behoefte aan gezond hoogwaardig voedsel voor zeelieden die na ontberingen op krachten moesten komen voor een vervolgreis. Fransen en Duitsers snapten dat, ga maar kijken. De Engelsen snapten het minder en marcheerden rond op zoek naar bezittingen. De Nederlanders dachten meer in termen van benutten. Misschien iets met Rijnlands en Angelsaksisch? Tot op vandaag renderen veel van deze boerderijen met vooral wijn maar ook met fruit, vee en vaak biologische bijzondere opbrengsten aan groenten en fruit.
Constantia is een voorbeeld voor de ontwikkeling in het denken over landschap en ecologie en de worsteling met de economische aspecten van landschapsbeheer door de eeuwen heen. Inmiddels is de wijngaard ondergebracht in een Trust waarbij de bestuurders er in het belang van het gebied werken en waarbij opbrengsten terugvloeien naar werknemers en beheer van het gebied. De Zuid Afrikaanse staat is eigenaar.
2. Model
Dat model waarbij autoriteiten eigenaar zijn van het gebied en onder voorwaarden gebruiksrechten geven aan bedrijven of particulieren (coöperaties) bestaat veel. In die gebruiksrechten is vaak sprake van landschapsbeschermende regels en prikkels om te investeren in de natuur waarin de gebieden liggen. Ongeacht of het over landbouw, woningbouw of toerisme gaat. Wie bij de woningen in de buitengebieden wil aanplanten krijgt strikte richtlijnen mee. De tuin mag maar beperkt zijn en moet vaak automatisch overvloeien in de natuurlijke omgeving. Als er al gebouwd mag worden is er een strikte verhouding gebouw en natuur waarbij het accent staat op het instandhouding van de oorspronkelijke natuur. Incidenteel is er sprake van kap van bomen waarbij er overigens ook dilemma’s zijn zoals in Nederland. Eucalyptusbomen bijvoorbeeld zijn invasief, verbruiken veel water en verhogen de bosbrandgevoeligheid. Bosbrand maakt op veel plaatsen onderdeel uit van natuurlijke kringlopen. En hout is een waardevolle grondstof en brandstof. En zeker dit jaar is brandstof schaars en dus duur. Blijf dan maar eens van het hout af dat voor je deur ligt. Ook voor het gebruik van hout voor barbecue en open haard zijn er overigens strikte regels, slechts bepaalde houtsoorten mogen worden gebruikt.
3. Roofbouw
Terug in Breda stroomt via alle frequenties, kabels en contacten de woordenbrij over biodiversiteit, vergroening, gezonde leefomgeving, wandelende bossen, levensbomen, zaailingen, monumentale bomen weer bij mij binnen. Februari is de boomplantmaand bij uitstek! Maar uit alle foto’s en mailtjes blijkt dat het ook bij uitstek de kap-, snoei- en versnippermaand is. Alles wat kan maaien, knippen, klepelen, zagen, hakken, versnipperen, draait overuren en rendeert. Frezen, wortels uitboren, stronken verwijderen, verdichten, alles om de in jaren opgebouwde voedselbodem en alle biotopische verbindingen weer naar nul te brengen. De stemmen van de mensen die de groen groeiende urgentie aanvoelen en zich inzetten voor een substantiële kanteling in het denken over klimaat in samenhang met natuur worden overstemd. Het aanleggen van voedselbossen, het herplanten van zaailingen, het organiseren van bebossing. Ik heb de data niet dus ik kan niets onderbouwen. Maar mijn ogen doen het nog en mijn oren ook alhoewel wat minder. De vergroening weegt totaal niet op tegen de vergrijzing, verdozing, verasfaltisering en verspilling.
4. Tips voor de nodige kentering
Met de beelden van Kaapstad in het achterhoofd toch wat rigoureuze tips:
- Integreer bomen en speelomgeving;
- Stel boom en biotoopbelang altijd voorop;
- Maak groene ruimte door ontmobilisering;
- Laat de natuur z’n gang gaan;
- Ontdoe de groene doeners van groenbegrenzende rijtjes en regeltjes;
- Drink op het goede moment een goed glas wijn onder een boom.
De in Kaapstad geschoten plaatjes moeten mijn boomverhaal maar verbeelden.
DISCLAIMER 🙂
Het is makkelijk om dit bomenstukje met een meewarige grijns te verwerpen onder het motto appels en peren en simplificatie en zo nog wat dingen. Het is goed om het met Aart van Bel eens te hebben over de kwetsbaarheid van bomen in Nederland en Zuid-Afrika. Geworteld in steen, onbekend met vorst en sneeuw, gedroogd in wind en zon, gegroeid in schone lucht, een landschap met hart, ziel, zuivere rauwheid, authentieke boomspiegels, het zal allemaal iets doen met de kwetsbaarheid van de boombodem waardoor alle bomen graag monumentaal willen worden. En inderdaad, er is veel meer ruimte.
En nog meer disclaimer. Ik weet wat u mist en welke relativeringen u heeft en zo nog wat. Mail me maar en stel uw vragen. Deze foto’s gaan over een facet van de Zuid Afrikaanse samenleving, het wemelt van de andere onderwerpen en daar heb ik ook veel foto’s van. Kleur om er maar eens 1 te noemen. Maar dit was de focus. En ja, alle foto’s zijn gemaakt in de omgeving Kaapstad en ja, tussen de enorme cruiseschepen staan minder bomen.
Als toetjes wat foto’s uit Drimmelen. Hoe denken we over snoeien en doen we dat dan om makkelijker onder bomen te kunnen maaien? En hoe blij moet je zijn met jonge mensen die planten maar het moeten opnemen tegen machines die in een flits klaar zijn met moeder natuur. EVZ of geen EVZ? We gaan er dieper op in om 15 maart 2023, 15.00 uur, Gemeentehuis Made.
Wat het zwaarst is moet het zwaarst wegen. Het dagelijks leven is een dagelijkse zorg waar je met ernst en ontspanning mee kunt omgaan. Geld is oneetbaar……
Bloesem en Boom 