Het begin

Dit schreven we in oktober 2004 bij de start van ons “project” Veld voor Verder en in de jaren daarna. Destijds hadden we nog nooit van een voedselbos gehoord!
• Een bijzondere en persoonlijke plaats om te leren van gestuurde en ongestuurde ontwikkeling in de natuur en een bijdrage te leveren aan de leefomgeving van de toekomst.
• Bij dit project draait het niet alleen om planmatig ontwikkelen maar ook om intuïtieve aanpak, reactie op spontane groei en wisselende omstandigheden en leren door ervaren. Een eerste schets van globale ideeën was in 2004 voor ons voldoende, het draaide niet alleen om het doel maar ook om de weg. Van een voedselbos hadden we nooit gehoord. Een modeltuin is nooit de bedoeling geweest. We waren en zijn overtuigd dat de natuur desgewenst behoorlijk haar eigen weg weet te vinden!
• We waren ons bewust van onze beperkte mogelijkheden, bereid om geduldig te zijn, we werken alleen als we zin en tijd hebben en zijn redelijk mooi weer mensen.

Globale informatie
Zakelijke gegevens Veld voor Verder:
– Een perceel grond gelegen aan de Zwaluwseweg te Hooge Zwaluwe groot een hectare eenendertig aren in eigendom sinds 11 november 2004.
– Veld voor Verder was op het moment van verkoop al tig jaar in gebruik als maïsland.
– Veld voor Verder is rechthoekig (globaal 130/100 meter).

De horizon wordt bepaald door:
• het Morgenstondbos, beplanting Drenkelingenkerkhof, paardenwei, moestuin
• bomenrijen Zwaluwseweg en agrarische bedrijven, bebouwing Wagenberg
• de bebouwing Hooge Zwaluwe, spoorlijn (met o.a. kerkgebouwen)
• hoogspanningkabels, windmolens, (meer in de verte) industriegebied Moerdijk (met name schoorstenen)

Op oude kaarten is het grondgebied Veld voor Verder herkenbaar, aan de vorm is relatief weinig veranderd. Historische kaarten (1868, herzien 1889, gedeeltelijk herzien 1908) laten als referentiepunten een boezemgebied (iets zuidelijk van Veld voor Verder), de Zwaluwseweg, de Kerkdijk en de spoorlijn zien. De Kerkdijk, het boezemgebied en de waterloop zijn op oudere kaarten ook referentiepunt, Veld voor Verder ligt precies bij een knik in de Zwaluwseweg die als specifiek referentiepunt kan dienen. Oude kaarten maken wel duidelijk dat de kavels voor 1868 aanzienlijk kleiner waren.

Het drenkelingenkerkhof en het Morgenstondbos zijn van recentere datum.

In het gebied is herverkaveld en de beheersing van de grondwaterstand is geoptimaliseerd. Dit is het gebruik van de grond als agrarische grond ten goede gekomen.
De bodemgesteldheid is nogal variabel, veen, zand en klei zijn bepalend. Maar de onderlinge verhouding is, waarschijnlijk ook door de uitgevoerde verkavelingen, nogal wisselend.
Ervaring leert dat er in de grond stukken baksteen en scherven zijn terug te vinden. Ooit gebruikt als verharding en bij verkaveling verspreid over de grond?
De grond wordt door de agrariërs die ter plaatse bekend zijn gekenschetst als goed, vruchtbaar.
Voor het gebied geldt een bestemmingsplan, in dit bestemmingsplan is voor het betrokken perceel sprake van Agrarisch gebied met vogelkundige waarde.

Ontwikkeling Veld voor Verder

Doelstelling

In eerste instantie is Veld voor Verder aangekocht om als metafoor te dienen voor organisaties en samenlevingen. Het moet de voorbeelden, ervaring en inspiratie opleveren voor de begeleiding van ontwikkelings- en groeiprocessen.
Veld voor Verder is ook proeftuin.
De opzet is daarom dat Veld voor Verder de komende jaren:
– Transformeert van het huidige maïsland in een natuurlijk beheerd, kleinschalig agrarisch gebied met een zeer beperkte materiële productiefunctie, met een hoge immateriële opbrengst en met een hoge landschappelijke, culturele en sociale waarde.
Voor een deel is het motto: Grond teruggeven aan de natuur.
Een ander motto: Geduld en duurzaamheid voor morgen.
Uiteraard is er ook de behoefte aan een zekere productie, dat kan materieel zijn (zaaigoed, planten, stekken, voedsel, hout etc.) maar ook immaterieel (informatie, inspiratie, beleving). Opbrengsten zijn ter herinvestering in Veld voor Verder of ter bestrijding van gemaakte onkosten, uiteraard worden ervaringen gedeeld (van een voedselbos hadden we in die tijd nog niet gehoord).

Kaders

Natuurlijk beheer impliceert respect voor formele- en informele kaders. Dat betekent dat bij het beheer rekening wordt gehouden met bestaande wetgeving en bestemmingsplannen.
Ook is het streven bij het beheer recht te doen aan de informele rechten van bijvoorbeeld omgeving en passanten.
Het beheer zal plaats vinden vanuit het perspectief Rentmeesterschap en zich richten op duurzame en verbeterende/vernieuwende ontwikkeling.

Ik heb het boekje van Anastasia Limareva ( Handboek van Anastasia ) er maar eens bijgehaald en geef maar alvast wat antwoorden op haar vragen (zie evt. dit boekje voor de vragen).
1. Het voedselbos is vooral ontstaan voor onszelf. Eigen groenten en fruit, investeren in de toekomst, zorgen dat je voldoende werk hebt, belangstellenden ontvangen/rondleiden etc. (b.v. Velt, Groei en Bloei, Stages voor scholen etc.) doelgroepen die van een voedselbos gebruik zullen of willen maken?
2. We zien wel wanneer we wat oogsten, uiteraard ook erg afhankelijk van weer en wind.
3. We denken dat we het zo arbeidsextensief/intensief kunnen maken als we willen.
4. De oogst is in 1e instantie voor ons zelf, voor de huishoudens van de kinderen, voor vrienden en kennissen en hier en daar verkopen we wat om de onkosten terug te verdienen. Als het zo uitkomt nemen we deel aan wat marktjes. (Milieu educatief Centrum, Belcrum Beach).
5. Functies educatie (rondleidingen, cursussen, stage etc.); natuurbeleving en recreatie….
6. Buren
7. We planten aan/hebben aangeplant: Geurtuin; boomgaardje met o.a. oude rassen (zowel hoogstam als laagstam als struik); Notenveld; Moestuin; Keltische Boomcirkel; Manenpad; Voedselbosachtig veldje; foliekas. We planten wel eens herdenkingsboompjes, weesboompjes, boompjes die we cadeau krijgen. Soms laten we zaailingen staan en sommige zaailingen schuiven we door naar een meer geschikte standplaats…..

Locatie analyse

Tja. Het is een akkerbouwlocatie, open polderland . Veel wind en weinig beschutting, grondwater op -40 tot -80 (-0,60 NAP). Het regenwater wordt zeer wisselend vastgehouden. Vorstgevoelig (ligt ook laag, bodem warmt langzaam op). Schaduw begint te ontstaan. Bodemleven begint te ontstaan. Mollen en muizen (en muskusratten) zorgen voor veel gangen en bergjes. Als we niets doen wordt het ruig met gras, brandnetels, smeerwortel, bies maar ook veel kleefkruid, hondsdraf, paardebloemen, boterbloemen, zevenblad rukt op, haagwinde vindt het heerlijk, distels in soorten en maten maar we hebben ook hier en daar wel eens zaad laten vallen uit weidemengsels en dus zien we ook kamille, margrieten, wat klaprozen, harig wilgenroosje, ooievaarsbek, korenbloem, komkommerkruid en ga zo maar door… veel woekeraars dus etc.
Veld voor Verder is behoorlijk egaal.
Habitat? Zeker. Fazanten, hazen, muizen, we komen regelmatig vogelnesten tegen maar zien uiteraard lang niet alles. Het is een fourageer gebied voor Buizerd en Torenvalk, het wemelt van Merels, de spreeuwen noemen ons land luilekkerland, Vlaamse Gaaien, Eksters, Duiven, Kraaien, Roeken, Mezen, Reigers in de sloot, Meerkoeten, Waterhoentjes, Div. soorten eenden, en soms steken ganzen en zwanen de sloot over. Reigers zijn vaste gast. Al vaak gezien: Roodborstjes, Winterkoninkjes, Puttertjes, Kwikstaartjes , ook de gele (maar ik weet niet welke). We horen de koekoek. De buurvogels uit het Morgenstondbos koersen in de herfst onze kant op vanwege de noten. Vooral de verschillende soorten spechten amuseren zich. We hebben vlinderdagen, daasvliegdagen en amfibiedagen (salamanders, kikkers, padden)…hangt allemaal af van het weer. We hebben jaren dat uilen overnachten en vinden wel eens braakballen. We zien poedelplaatsen van Patrijsen als we eens hebben geharkt. Ooit hebben de vossen een hol gemaakt onder de houtstapels, we hebben een hermelijn gezien, dit jaar voor het eerst meikevers in de eik en ook voor het eerst papa ree gezien (sporen zagen we al eerder).
Dit jaar ook de wespenorchis welkom geheten en warempel aan de kant de eerste Zwanenbloemen gezien!